Kök Hücre Nedir?

Kök hücresi farklı tipte hücrelere farklılaşabilme potansiyeline sahip hücrelerdir. Kök hücresinin farklılaştığı hücre bir karaciğer hücresi, gözde ışığı algılayabilen bir görme hücresi ya da bir kas hücresi gibi herhangi bir hücre olabilir. Kök hücreleri değişik hücrelere dönüşebilmenin dışında bazen hasarlı dokuyu tamir etme potansiyeline de sahip hücrelerdir. Kök hücrelerinin gözde ‘retinitis pigmentoza’ adı verilen ve halk arasında tavuk karası hastalığı diye bilinen hastalıkta, felç, omurilik zedelenmesi ve Alzheimer hastalığı gibi nörolojik hastalıklarda ve birçok başka hastalığın tedavisinde kullanılma potansiyeli vardır.

Temelde iki tip kök hücresi vardır. Bunlar embriyonik kök hücresi ve yetişkin kök hücresidir.

Embriyonik Kök Hücresi

Embriyonik kök hücresi adından da anlaşılacağı gibi embriyolardan elde edilir. Günümüzde araştırmalarda kullanılan embriyonik kök hücreleri deneysel amaçlı olarak laboratuvarda yapay döllenme sonucu oluşturulan embriyolardan elde edilir. Bu embriyolar bilimsel amaçlı olarak bağışlanan embriyolardır ve çok potansiyelli yani birbirinden çok farklı hücrelere farklılaşabilme potansiyeline sahiptirler.

Yetişkin Kök Hücresi

Yetişkin kök hücresi ise iki çeşittir. Bunlardan bir tanesinde kök hücresi yetişkin insanların beyin, deri ve kemik iliğinden elde edilmektedir. Bu dokularda çok az miktarlarda kök hücresi bulunmaktadır ve genellikle sadece belirli tipteki hücrelere farklılaşabilme potansiyeline sahiptirler. Örneğin, karaciğerden elde edilen bir yetişkin kök hücresi sadece karaciğer hücresine dönüşebilecektir.
İkinci tip yetişkin kök hücresi ise uyarılmış çok potansiyelli kök hücrelerdir. Bu kök hücreleri embriyonik kök hücresi şeklinde davranmak üzere laboratuvar şartlarında uyarılmış erişkin kök hücreleridir. Yetişkin kök hücrelerinin bu şekilde uyarılabileceği ilk kez 2006 yılında fark edilmiştir. Uyarılmış çok potansiyelli kök hücrelerinin embriyonik kök hücrelerinden farklı davrandığı düşünülmemekle birlikte her tür hücreye farklılaşabilme kapasitesinde olduğu da hala ispatlanabilmiş değildir.

Tıpta Kök Hücresi Kullanımı

Şu anda tıpta hastalık tedavisi anlamında kullanılan tek hücre grubu kemik iliği hücreleridir. Kemik iliğinde bulunan kök hücreler olgun kan hücreleri oluşturmak üzere farklılaşmaktadır. Kanda bulunan her bir hücremiz tek bir kök hücresinin bölünmesi ve farklılaşması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Kök hücreler olgun hücreler değildirler ve fakat ihtiyaç duyulan olgun kan hücrelerine dönüşme yeteneğine sahiptirler. Kemik iliğinde bulunan bu hücreler kemik iliği naklinde kullanılmaktadır. Kan kanseri diye bilinen lösemi ve lenfoma durumlarında uygulanan radyoterapi ve kemoterapi tedavileri sonucunda kişinin kendi hastalıklı hücreler ile birlikte kendi kök hücreleri ortadan kaldırıldığı için bu hastalara başka kişilerden alınan kemik iliği nakli yapılmakta ve verilen kök hücreleri hastada sağlıklı kan hücrelerinin oluşmasına neden olmaktadır.
Kök hücrelerinin önümüzdeki dönemde birçok hastalığın tedavisinde etkin olarak kullanılacağı düşünülmektedir. Örneğin kronik kalp yetmezliklerinde kişiye verilen kök hücreler sağlam kalp kası hücreleri haline dönüşüp hasar görmüş kalp hücresi haline gelebilir. Bunun yanında tip 1 şeker hastalığı, gece görememe ile kendini gösteren ve halk arasında tavuk karası hastalığı olarak bilinen retinitis pigmentoza hastalığında, felç, alzheimer hastalığı ve omurilik zedelenmelerinde ve romatoid artrit gibi romatizmal hastalıklarda kullanılma ihtimali ortaya çıkacaktır.

Kök Hücresi İle İlgili Sorunlar

Halihazırda kök hücre konusunda bilim dünyasında yapılan çok sayıda bilimsel çalışma mevcuttur. Kök hücre konusunda yapılan çalışmalar şu anda deneysel amaçlıdır ve rutin kullanıma henüz geçilmemiştir. Embriyonik kök hücrelerinin nasıl ortaya çıktığı ve embriyonik kök hücreden başka hücrelerin ortaya çıkma mekanizmalarının aydınlatılmasına ihtiyaç vardır. Diğer bir sorun ise embriyonik kök hücrelerin vücut tarafından reddedilme sorunudur. Ayrıca bazı kişiler inançsal ve etik boyutta kök hücre kullanımını onaylamamaktadır.
Yetişkin çok potansiyelli kök hücreleri konusunda da bazı sorunlar vardır. Bu hücrelerin laboratuvar ortamında çoğaltılması zordur. Bu anlamda yeni yöntemlerin geliştirilmesine çalışılmaktadır. Bu hücreler ayrıca vücutta az sayıda bulunmaktadır. Yetişkin kök hücrelerinde DNA sorunlarının olma ihtimali de daha fazladır.